در میان خرواری از خبر‌‌های بد در کشور‌‌هایی که با ویروس کرونا دارند دست و پنجه نرم می‌کنند، گهگاه خبر‌‌های مثبتی نیز به چشم می‌خورد که افراد و گروه‌‌‌های اجتماعی باید نسبت بدان‌‌‌ها مطلع شوند تا امید تلاش برای غلبه بر این بحران را از دست ندهند. این بحران می‌تواند در دراز مدت پیامد‌‌های مثبتی، مثل باز شدن چشم جهانیان بر رفتار دولت‌‌‌های دروغگوی چین کمونیستی و ایران تحت حکومت اسلامی داشته باشد. جوامع خانه‌نشین امروز، فقط با مرگ و کیسه‌‌‌های حامل اجساد و تعطیل کسب و کار‌‌ها و دوری اعضای خانواده‌‌‌های بزرگ از یکدیگر مواجه نیستند. در این نوشته، به چند پیامد مثبت بحران کرونا در جامعه امریکا اشاره می‌کنم و بعد، آن‌‌ها را در جامعه ایران نیز جست‌وجو می‌کنم:

۱. خالی شدن پناهگاه‌‌‌های حیوانات خانگی در برخی ایالات در امریکا

مردم امریکا سالانه حدود هفتاد میلیارد دلار (سال ۲۰۱۷) برای نگه‌داری از حیوانات خانگی صرف می‌کنند، اما با این حال حیواناتی هستند که مواظبت‌کنندگان خود را از دست می‌دهند یا قربانی خشونت می‌شوند، و شهرداری‌‌‌ها و نهادهای حامی حقوق حیوانات از آن‌‌ها نگه داری می‌کنند. در دوران بحران کرونا هم به دلیل نیاز به همدم در شرایط خانه‌نشینی و نیز غمخواری برای این حیوانات، موجی از رجوع به پناهگاه‌‌‌ها و تقبل نگه‌داری از آن‌‌ها برخاسته است که برای فعالان نگهداری و رفتار مناسب با حیوانات خانگی، یک خبر بسیار خوب است.

۲. نزدیک شدن اعضای خانواده به یکدیگر

در شرایط عادی، به دلیل کارکردن هر دو والد و گسترش ابزار‌‌های الکترونیک، زمان گردهمایی اعضای خانواده و کنش و واکنش آن‌‌ها با همدیگر در جامعه امریکا نسبت به نسل‌‌‌های پیشین کاهش یافته است. در شرایط خانه‌نشینی اجباری، اعضای ده‌‌‌ها میلیون خانواده در امریکا، مثل صد‌‌ها میلیون خانواده در سراسر جهان، فرصت دارند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و روابط و پیوند‌‌های خود را محکم کنند. برخی خبر‌‌های بد (خشونت خانگی یا خودکشی) ناشی از خانه‌نشینی به گوش می‌رسد، اما خبر‌‌های خوب کمتر به خبر تبدیل می‌شوند؛ در حالی که وجود دارند و بسیار گسترده هم هستند. 

۳. کاهش چشمگیر آلودگی محیط زیست

در این شکی نیست که انسان‌‌‌ها (دست‌کم برخی از آن‌‌ها) عامل آلودگی و تخریب محیط زیست هستند. خانه‌نشینی و استفاده از پارک‌‌‌ها برای هواخوری و ورزش به شکل محدود، باعث شده است که همه کشور‌‌های صنعتی و در حال توسعه کره خاکی، شرایط پاکیزه‌تری را نسبت به گذشته تجربه کنند. اگر بخشی از رفتار‌‌هایی که افراد در شرایط بحران در پیش گرفته‌اند (مثل دورکاری و کاهش سفر هوایی) تداوم یابد، تاثیرات این بحران بر محیط زیست پایدارتر خواهد بود. همچنین، تا سال‌‌‌ها بسیاری از افراد از سوار شدن بر کشتی‌‌‌های کروز پرهیز خواهند کرد که آن هم به آلودگی کمتر اقیانوس‌‌‌ها و دریا‌‌ها منجر خواهد شد.  

۴. برانگیختن حس کار داوطلبانه و خیریه

روزانه هزاران خبر در مورد اختصاص منابع مالی، وقت، و تجهیزات پزشکی به بیمارستان‌‌‌ها، کمک غذایی به بانک‌های غذا و خانواده‌‌‌های کم‌درآمد، و اختصاص منابع به تحقیقات پزشکی منتشر می‌شود. هزاران نفر به رانندگان تریلی‌‌‌ها در جاده‌‌‌ها غذای مجانی تحویل داد‌‌ه‌اند. هزاران تارنما در دوران بحران در کشور‌‌های غربی برای تهیه و توزیع تجهیزات پزشکی تاسیس شد‌‌ه‌اند. افراد از چاپگر‌‌های سه‌بعدی خود برای تولید تجهیزات حفاظتی استفاده می‌کنند و آن‌‌ها را رایگان در اختیار بیمارستان‌‌‌ها قرار می‌دهند. این رویدادها در کشور‌‌های غربی مثل قارچ و سبزه‌‌‌های بهاری در حال شکوفایی هستند. صد‌‌ها هزار دلار فقط برای تهیه غذای کادر پزشکی به رایگان، از جانب افراد خیر اختصاص یافته است. 

مردم امریکا در سال ۲۰۱۸ بیش از چهارصد میلیارد دلار صرف خیریه کردند. این رقم در سال ۲۰۲۰ حتما افزایش قابل توجهی خواهد داشت، چون چنین اقلامی، شامل رقم‌‌‌هایی در حدود ۱۰۰ میلیون دلار (بیل گیتس، فیس بوک)، ۴۰ میلیون دلار (مایکل بلومبرگ)، ۱۰ میلیون دلار (اپرا)، ۵ میلیون دلار (ریانا) و یک میلیون دلار (ده‌‌ها از سوی ده‌ها هنرمند مشهور و پرطرف‌دار و ورزشکار و بازیگر و مدیر باشگاه و چهره تلویزیونی) بوده است. در حوزه داوطلبی نیز بیش از صد هزار کادر پزشکی بازنشسته و صد‌‌ها هزار داوطلب عادی، در ایالات متحده آمادگی خود را برای کمک در مقابله با شیوع ویروس و درمان بیماران اعلام کرد‌‌ه‌اند.  

۵. کاهش مرگ و میر به دلایل دیگر

بیمارستان موقتی‌ای (با ۲۵۰۰ تختخواب) که در مرکز گردهمایی جاویتز در نیویورک وارد عمل شده بود، قرار نبود بیماران کرونایی را پذیرا شود، اما خالی ماند و بلافاصله به بیماران کرونایی اختصاص یافت. کشتی کامفورت نیز که برای بیماران عادی (نه مبتلا به ویروس کرونا) توسط دولت فدرال به شهر نیویورک فرستاده شد، در چند روز اول تنها ۲۰ بیمار مُراجع داشت. این بدان معناست که جراحت ناشی از تصادفات رانندگی و دیگر بیماری‌‌‌های واگیر (مثل آنفلوآنزا) به‌ شدت کاهش داشته است. ایالت نیویورک در شرایط عادی روزانه به طور متوسط حدود ۵۰۰ مرگ و میر دارد. خانه‌نشینی افراد، این رقم را به طرز چشم‌گیری کاهش داده است. 

اخبار دوگانه از ایران

خبر‌‌هایی که در ایران از این گونه فعالیت‌‌‌ها منتشر می‌شود، دوگانه‌اند. خبر خوبی که از ایران می‌رسد، کاهش آلودگی هوای شهر‌‌های بزرگ بوده است. در مورد آمار‌‌های بیماران بیمارستان‌‌‌ها در ایران خبر دقیقی نداریم (مقامات جمهوری اسلامی ایران در خبررسانی کاملا بسته هستند)، اما رابطه‌ای میان خانه‌نشینی و کاهش مرگ ومیر ناشی از تصادفات و بیماری‌‌‌های واگیر دیگر وجود دارد. اخبار پراکند‌‌ه‌ای از کاهش تصادفات نوروزی در برخی استان‌‌‌ها منتشر شده است. سالانه حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر در تصادفات جاد‌‌ه‌ای ایران کشته می‌شوند.

علی‌رغم توصیه‌‌‌های متناقض و متعارض مقامات سیاسی و کارشناسان، بخش قابل توجهی از خانواده‌‌‌های ایرانی توصیه‌‌‌های کارشناسان در باب فاصله‌گیری اجتماعی را جدی گرفته‌انند و در خانه ماند‌‌ه‌اند. این امر، به تحکیم روابط خانوادگی در اکثر خانواده‌‌‌ها منجر خواهد شد. 

اما در دو حوزه دیگر، یعنی خیریه و نگه‌داری از حیوانات، خبر‌‌های خوب کمتر شنیده می‌شوند. در حوزه فعالیت داوطلبی، اصولا حکومت جمهوری اسلامی ایران با این امر مخالف است، چون نمی‌خواهد افراد عادی از اعتبار این فعالیت‌‌‌ها برخوردار شوند. اعتبار این فعالیت‌‌‌ها به بسیجیان و روحانیون اختصاص دارد و آن‌‌ها نیز به سرعت برای فعالیت‌‌‌های نمایشی بسیج می‌شوند.

اخبار مربوط به کمک و خیریه در ایران بسیار نادر بود‌‌ه‌اند. معلوم نیست چهره‌های مشهور و پرطرف‌داری که سالانه ده‌‌ها میلیارد تومان درآمد دارند (عمدتا از طریق رانت‌‌‌ها و منابع عمومی و نه بخش خصوصی)، چرا گامی در این راه برنمی‌دارند، زیرا نقش چندانی در اختصاص این گونه کمک‌‌‌ها نداشته‌اند. بازی‌کنان و باشگاه‌‌‌های فوتبال و بازیگران سینما و تلویزیون که بیشترین درآمد‌‌ها را دارند، سر کیسه‌‌‌ها را شل نمی کنند. از کمک ثروتمندان ایرانی نیز که در چهار دهه گذشته هر یک صد‌‌ها و هزاران میلیارد تومان ثروت جمع آوری کرد‌‌ه‌اند، خبری به گوش نمی‌رسد؛ در حالی که این ثروت‌‌‌ها را نه به خاطر ابداعات فردی یا کارآفرینی، بلکه از کیسه مردم (از مجرای ارتباط با حکومت و خودی بودن) کسب کرد‌‌ه‌اند.

دشمنی بدون قید و شرط حکومت با حیوانات خانگی (بالاخص دوست دیرین بشر، یعنی سگ‌‌‌ها) مانع از شکل‌گیری پناهگاه برای آن‌‌ها شده است. بدون وجود پناهگاه، افراد نمی‌توانند به احتمال تامین سلامت و آسایش این حیوانات اعتماد کنند، یا خود در شرایط بحران از آن‌‌ها نگاهداری کنند. در مواردی نیز (مانند مورد اشتهارد در شهریور ۱۳۹۴)، پناهگاه حیوانات خانگی (گربه‌‌‌ها) با آتش سوزی‌‌‌های مشکوک به کلی نابود شدند.